چگونه چک برگشتی یا پرداخت نشده را وصول کنیم؟ راهنمای جامع و کاربردی

این مسئله برای همه کاربرد دارد و شناخت مسیرهای قانونی آن می‌تواند به شما در دریافت حق‌تان کمک کند.

 اقدام از طریق مراجع کیفری

وقتی چک شما پرداخت نمی‌شود، اولین راه پیگیری، اقدام کیفری علیه صادرکننده چک است. اما این مسیر شرایط و مهلت‌های مشخصی دارد:

• ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور چک باید گواهی عدم پرداخت (مبنی بر برگشت خوردن چک) را دریافت کنید.
• سپس ظرف ۶ ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت باید شکایت کیفری خود را به مراجع ذی‌صلاح ثبت کنید.

⚠️ در صورتی که این مهلت‌ها را رعایت نکنید، دیگر امکان پیگیری کیفری چک وجود نخواهد داشت. اما نگران نباشید، روش‌های دیگری هم وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

نکات مهم در مسیر کیفری:

• اگر چک به وکالت یا نمایندگی صادر شده یا مدیر شرکت چک را امضا کرده، هم صادرکننده و هم صاحب حساب مسئول وصول چک هستند.
• چک‌هایی که بانک‌ها صادر می‌کنند دارای جنبه کیفری هستند.
• چک‌هایی که توسط مؤسسات مالی غیر بانکی یا صندوق‌های قرض‌الحسنه صادر می‌شوند، معمولاً جنبه کیفری ندارند و به صورت حواله تلقی می‌شوند.

چک‌هایی که جنبه کیفری ندارند:

• چک‌های سفید امضا
• چک‌هایی که وصول آنها مشروط به شرط خاصی شده است
• چک‌هایی که به عنوان تضمین معامله یا تعهد صادر شده‌اند
• چک‌هایی بدون تاریخ یا با تاریخ غیر واقعی
• چک‌های مسافرتی و تضمین‌شده (مگر در صورت ادعای جعل توسط بانک)

💡 در مسیر شکایت کیفری، فقط علیه صادرکننده چک می‌توانید اقدام کنید و امکان شکایت علیه ظهرنویسان یا ضامنین وجود ندارد.

 اقدام از طریق مراجع ثبتی

اگر مهلت شکایت کیفری گذشته یا قصد دارید از مسیر دیگری اقدام کنید، می‌توانید از مسیر ثبتی و اجرایی بهره ببرید:

• دارنده چک می‌تواند درخواست صدور اجراییه به اداره ثبت بدهد. پس از بررسی، اداره اجرای ثبت باید ظرف ۴۸ ساعت اجراییه را به صادرکننده ابلاغ کند.
• صادرکننده پس از ابلاغ، ۱۰ روز فرصت دارد وجه چک را پرداخت یا ترتیب پرداخت را بدهد و یا مالی معرفی کند.
• اگر چک فقط بخشی از مبلغش برگشت خورده باشد، می‌توان برای باقی‌مانده نیز اجراییه دریافت کرد.
• تطابق امضا با نمونه بانک الزامی است.
• در این مسیر فقط وجه چک قابل مطالبه است و امکان مطالبه خسارت دیرکرد وجود ندارد.

💡 در مسیر ثبتی نمی‌توانید علیه ظهرنویسان یا ضامنین اقدام کنید ولی محدودیت زمانی برای اقدام وجود ندارد.

 اقدام از طریق دعوی حقوقی یا تجارتی

اگر قصد دارید علیه همه مسئولین چک، یعنی صادرکننده و ظهرنویسان، شکایت کنید، باید از مسیر دعوی حقوقی یا تجارتی استفاده نمایید.

شرایط اقامه دعوی حقوقی یا تجارتی:

• نیاز به دریافت گواهی عدم پرداخت دارید که باید ظرف مدت مشخصی پس از تاریخ مندرج روی چک دریافت شود:
  • چک‌های داخلی: ظرف ۱۵ یا ۴۵ روز (بسته به نوع چک)
  • چک‌های خارجی قابل پرداخت در ایران: ظرف ۴ ماه
• طرح دعوی برای چک‌های صادر و پرداخت‌شده در ایران باید ظرف یک سال از تاریخ گواهی عدم پرداخت انجام شود.
• طرح دعوی برای چک‌های خارجی یا پرداخت‌شده خارج از ایران طبق مقررات خاص مربوط به آن‌ها خواهد بود (تا ۲ سال).

درخواست صدور قرار تأمین خواسته:

قبل از صدور حکم، می‌توانید از دادگاه درخواست کنید اموال یا وجوه خوانده را توقیف کند تا از انتقال یا پنهان کردن دارایی جلوگیری شود و امنیت وصول چک شما بیشتر شود.

 اقدام از طریق صدور اجراییه توسط دادگاه

آخرین مسیر برای وصول چک، ارائه گواهی عدم پرداخت به دادگاه و درخواست صدور اجراییه است. این روش تحت شرایط خاصی صورت می‌گیرد:

• وصول وجه چک نباید مشروط باشد.
• چک نباید بابت تضمین معامله یا تعهد صادر شده باشد.
• گواهی عدم پرداخت نباید به دلیل دستور عدم پرداخت صادر شده باشد، مثل مواردی چون مفقود شدن، سرقت، جعل یا خیانت در امانت (این ادعاها باید قبلاً در دادگاه مطرح و بررسی شده باشند).

نکات تکمیلی:

• در این مسیر می‌توانید حق‌الوکاله وکیل را نیز از صادرکننده یا مسئول پرداخت چک مطالبه کنید.

جمع‌بندی سریع

سخن پایانی

وقتی چکی برگشت خورد یا پرداخت نشد، بهتر است ابتدا شرایط و مسیرهای قانونی را بررسی کنید و مطابق با آنها اقدام نمایید. این امر به شما کمک می‌کند سریع‌تر و موثرتر حق خود را دریافت کنید و از پیچیدگی‌های احتمالی جلوگیری شود.

اگر سوال یا نیاز به راهنمایی بیشتری داشتید، حتماً با کارشناسان حقوقی مشورت کنید.